Chcąc przebadać pacjenta pod kątem koronawirusa, placówki medyczne mają do dyspozycji kilka różnych rodzajów testów dostępnych na rynku. Nie wszystkie są obecnie testami dopuszczonymi przez Ministerstwo Zdrowia jako testy potwierdzające jednoznacznie zarażenie koronawirusem, ale mogą być w dalszym ciągu stosowane do wstępnej weryfikacji zakażeń i potwierdzane przeprowadzanymi później testami PCR. Czym różnią się poszczególne rodzaje testów na koronawirusa i które z nich wykazują największą skuteczność?
Rodzaje testów na koronawirusa SARS-CoV-2
Testy w kierunku zakażenia nowym koronawirusem SARS-CoV-2 dzielą się na testy serologiczne, molekularne (genetyczny RT-PCR, FRANKD, genetyczny PCR) oraz antygenowe. Zgodnie z obecnie obowiązującymi zaleceniami Ministerstwa Zdrowia, testy RT-PCR oraz testy antygenowe mogą być stosowane do rozpoznania zakażenia SARS-CoV-2, natomiast testy serologiczne (testy przeciwciał IgM/IgG) mogą być wykorzystane wyłącznie do rozpoznania choroby u osób przechodzących infekcję bezobjawowo (po potwierdzeniu wyniku testem RT-PCR) oraz do identyfikacji ozdrowieńców, jako że przeciwciała IgG są obecne w organizmie na długo po ustaniu infekcji.
Testy molekularne (genetyczne, RT-PCR) pozwalają na wykrycie materiału genetycznego wirusa w pobranej próbce biologicznej z górnych dróg oddechowych, dlatego też są najskuteczniejszą metodą badania pod kątem zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2. Ze względu na potrzebę odesłania próbki do specjalistycznego laboratorium, oczekiwanie na ich wyniki może zająć, w zależności od obłożenia pracą laboratoriów, od kilku dni do nawet kilku tygodni. Metoda RT-PCR pozwala na wykrycie aktywnej infekcji COVID-19, zarówno u pacjentów z wyraźnymi objawami jak i przechodzących chorobę bezobjawowo. Ze względu na sposób działania testu możliwe jest wykrycie zakażenia wyłącznie w aktywnej fazie COVID-19, od pierwszego dnia pojawienia się objawów, z największym prawdopodobieństwem wykrycia cząsteczek wirusa w pierwszym tygodniu od wystąpienia objawów.
Testy antygenowe na koronawirusa zostały dopuszczone jako wiarygodna metoda diagnozowania przypadków COVID-19 dopiero podczas konferencji Ministra Zdrowia z 30.10.2020. Jeśli testy spełniają wymagania WHO, tj. wykazują czułość ≥ 80% i swoistość ≥ 97%, ich wyniki mogą być traktowane na równi z wynikami testów genetycznych, nie muszą być potwierdzane dodatkowo testami RT-PCR i będą służyły jako potwierdzenie zakażenia koronawirusem. Ich największą zaletą jest znacznie krótszy niż w przypadku testów genetycznych czas oczekiwania na wyniki. Zaledwie kilkanaście minut wystarczy, by uzyskać wynik wskazujący, czy w pobranej próbce znajdują się antygeny wirusa SARS-CoV-2 pobudzające organizm do wytwarzania przeciwciał i naturalnej obrony przed infekcją. Ze względu na sposób działania, wykonanie testów antygenowych ma najlepsze efekty wyłącznie w początkowej fazie choroby, gdy wirus aktywnie się replikuje – maksymalnie w 5-7 dniu od pojawienia się objawów.
Testy jakościowe, półilościowe, ilościowe i genetyczne
Drugim stosowanym podziałem testów na koronawirusa jest wyróżnienie testów jakościowych, ilościowych i półilościowych oraz testów genetycznych. Testy jakościowe, czyli testy przesiewowe wykrywające łącznie przeciwciała IgM i IgG (testy serologiczne, testy immunochromatograficzne) pozwalają wykryć przeciwciała wytwarzane przez organizm podczas aktywnego zakażenia koronawirusem oraz po ustaniu infekcji, ze względu na pozostające w organizmie przeciwciała IgG odpowiedzialne za długoterminową odporność. Nieco dokładniejszym wariantem tego typu testów są testy serologiczne półilościowe, które pozwalają na oznaczenie przeciwciał osobno w klasach IgM i IgG, dając lepszy obraz tego na jakim etapie choroby może znajdować się pacjent.
Możliwe jest również wykonanie testów ilościowych i oznaczenia przeciwciał w klasie IgG, co nie może być metodą stosowaną do stwierdzenia zakażenia SARS-CoV-2, ale może posłużyć do wykrywania tzw. ozdrowieńców. Żaden z testów w tej kategorii nie może być stosowany jako samodzielna metoda potwierdzenia COVID-19 – dodatni wynik badań serologicznych, bez względu na to czy były to badania ilościowe, półilościowe czy jakościowe, może świadczyć o przebyciu zakażenia lub toczącej się infekcji, a wynik ujemny nie wyklucza zakażenia wirusem SARS-CoV-2. W przypadku uzyskania wyniku dodatniego konieczne jest potwierdzenie go testem genetycznym RT-PCR.
Jaki test na koronawirusa wykonać?
Biorąc pod uwagę skuteczność i wiarygodność uzyskanych wyników, obecnie wyłącznie testy genetyczne PCR oraz testy antygenowe są dopuszczalną w Polsce metodą weryfikacji zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2. Szybkie testy serologiczne, testy jakościowe, ilościowe i półilościowe pochodzące od sprawdzonych producentów i dystrybutorów mogą być stosowane w ramach testów przesiewowych, służących m.in. w placówkach zdrowia oraz dużych skupiskach ludzi w celu wyłapywania potencjalnych przypadków choroby i ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa.
