Umiejętności społeczne są podstawą funkcjonowania człowieka w sferze prywatnej i zawodowej. Od tego jak komunikujemy się z innymi oraz budujemy z nimi pozytywne relacje zależy, czy będziemy osobami lubianymi, czy takimi, których raczej należy unikać. Umiejętności społeczne wiążą się z wrażliwością na potrzeby drugiego człowieka oraz jego uczucia i emocje.
Co to jest autyzm?
Autyzm, a właściwie spektrum zaburzeń autystycznych jest zaburzeniem pracy mózgu o podłożu genetycznym. To poważne nieprawidłowości w rozwoju dziecka, dotykające wszystkich sfer jego życia. Pierwsze objawy mogą pojawić się bardzo wcześnie, bo już w pierwszym, ale przed ukończeniem trzeciego roku życia. Objawami autyzmu są brak umiejętności nawiązania prawidłowych relacji społecznych, komunikowania się z innymi oraz wyobraźni. Typowym objawem jest również sztywność pewnych zachowań. Objawy mogą występować w różnym stopniu nasilenia, dlatego niektóre osoby autystyczne mogą w miarę normalnie funkcjonować, natomiast inne porozumiewają się tylko dzięki gestom i mimice twarzy. Z autyzmu nie można się wyleczyć. Zastosowanie odpowiedniej terapii pozwala poprawić funkcjonowanie dziecka autystycznego. Okazuje się, że tylko około 15% dzieci dotkniętych autyzmem, dzięki zastosowaniu odpowiedniej terapii, ma szansę na samodzielne życie. Natomiast nieleczony staje się przyczyną poważnej niepełnosprawności.
Rozwój umiejętności społecznych u dzieci ze spektrum autyzmu
Rozwój umiejętności społecznych u dzieci ze spektrum autyzmu jest niezwykle trudny, ponieważ nie potrafią one uczestniczyć w zabawach o charakterze społecznym, a głębokie relacje rówieśnicze są poza ich zasięgiem, ponieważ nie rozumieją reguł rządzących relacjami z innymi. Nie są w stanie rozpoznać zachowań innych osób, będących informacją o ich uczuciach lub emocjach. O różnym stopniu nasilenia objawów autyzmu świadczy to, że niektóre z dzieci potrafią budować zdania i odpowiadać na pytania, a inne z kolei nie potrafią w ogóle porozumiewać się z innymi lub robią to za pomocą echolalii, czyli notorycznego powtarzania zasłyszanych słów. Trudności w odczytywaniu emocji innych ludzi, ich myśli, zamiarów i potrzeb określane jako Teoria Umysłu skłaniają terapeutów do zapewnienia dziecku autystycznemu zajęć, których celem jest rozwijanie umiejętności odpowiedniego do sytuacji zachowania się oraz poprawa funkcjonowania w relacjach z innymi. Istotne jest także przenoszenie tych umiejętności z zajęć terapeutycznych na sytuacje w codziennym życiu. Wyrażanie i rozpoznawanie uczuć i emocji jest niezwykle trudne dla dzieci z autyzmem, dlatego warto wspierać je różnymi akcesoriami: książeczkami o autyźmie, puzzlami i wielu innymi pomocami dydaktycznymi. Ograniczeniem w jego rozwoju jest również zaburzenie umiejętności naśladownictwa, wynikające z unikania kontaktu wzrokowego. Nie potrafią one wskazać za pomocą gestu ulubionych przedmiotów, zabawek. W przypadku takich dzieci mamy do czynienia z tak zwanym wskazywaniem instrumentalnym, mającym na celu zaspokojenie własnej, konkretnej potrzeby, a nie nawiązanie relacji z opiekunem na zasadzie stworzenia wspólnego pola uwagi skupionego na przedmiocie, który dziecko chce otrzymać. Umiejętności społeczne kształtują się najlepiej dzięki kontaktowi z rówieśnikami. Dziecko z autyzmem nie jest w stanie bawić się z innymi. Często można odnieść wrażenia, że nie jest w ogóle zainteresowane taką formą zabawy. Skupia się ono na schematycznych, własnych formach aktywności, a zabawek używa niezgodnie z ich przeznaczeniem. Dziecko z autyzmem uwielbia schematy, a z ogromną obawą podchodzi do wszelkich zmian, dlatego niezwykle istotna jest odpowiednia organizacja otoczenia, zapewniająca poczucie bezpieczeństwa i sprzyjająca rozwijaniu kluczowych dla takiego dziecka umiejętności społecznych, szczególnie w momencie poszukiwania przez niego akceptacji w grupie rówieśniczej. Izolowanie może przynieść bardzo poważne konsekwencje.
Głównym celem terapii dzieci z autyzmem jest rozwijanie umiejętności społecznych, a przede wszystkim komunikowania się z innymi, mające na celu przygotowanie dziecka do funkcjonowania w społeczeństwie.
